
Het was 1975, toen ik voor het eerst hoorde over Goddeloz’n Ham. Mijn eerste baan was in een naburig dorp, in die tijd een achterstandsgebied waar veel subsidie ingepompt werd. De laatste plaggenhutten waren nog maar net verlaten. De bewoners ervan kregen een nieuwbouwwoning en niet iedereen gebruikte die op de juiste manier. Echt waar: een douche werd duiventil en een keukenkastje deed dienst als konijnenhok. Maar dat is al een halve eeuw geleden, tegenwoordig is het een keurig dorp.
Vroomshoop ligt ernaast, het was in diezelfde periode net zo’n probleemdorp. Dat kwam door het beleid van de Provincie Overijssel toentertijd: als je alle probleemgezinnen op een hoop gooit, creëer je vanzelf trammelant. Het beleid is sindsdien veranderd, dat dorp ook.
In die tijd hoorde ik over Goddeloz’n Ham. Dacht dus dat het een tegenstelling was met Vroomshoop, de vrome tegenover de goddeloze. Maar het heeft een historische oorsprong. Den Ham lag op de handelsroute van Zwolle via Twente naar Duitsland en had maar liefst 8 herbergen. Er werd flink gedronken, gevochten en gesmokkeld, vandaar dat goddeloze.
Den Ham, liggend op het drielandenpunt van Twente, Salland en het Vechtdal is, volgens Wikipedia, uniek vanwege het coulisselandschap. Den Ham is óók een brinkdorp en het bijzondere is, dat deze 2 zaken met elkaar verbonden zijn.
In de Middeleeuwen had het dorp aan de rand van de bebouwing een brink, waar het vee werd verzameld. Door uitbreiding van het aantal huizen kwam die brink in het midden te liggen. Naast het dorp lag een es, een groot stuk land dat opgehoogd was. Daaromheen plantte men houtwallen, die de gewassen beschermden tegen beesten. Achter die houtwallen werd een bos aangelegd, het hout werd door de boer gebruikt voor verwarming en voor zijn werktuigen.

Brinkdorpen ontstonden vaak in de buurt van een beek. Daar lagen weilanden naast en ook de zogenaamde hooilanden. Dit alles verklaart het coulisselandschap: een afwisseling van akkers, weilanden, houtwallen, bos en heide. Echt mooi om te zien.
De huidige brink is nog steeds de centrale plek in Den Ham. Er staat een prachtige muziekkoepel, er is een café en ook een heuse herberg. Normaal wordt hier in december een historisch schouwspel opgevoerd, waarbij 200 vrijwilligers een deel van de geschiedenis uitbeelden. De andere inwoners zijn toeschouwers. Maar dit jaar dus even niet…

In 1333 wordt Den Ham voor het eerst genoemd als nederzetting rondom een kerkje. Nu is die kerk een statig pand, waarvan de klokkentoren ook in de 14e eeuw is gebouwd. Die heeft 3 klokken, 1 uit 1447 en 1 van 1520 en een modernere. De preekstoel is geplaatst in 1628, het orgel gebouwd in 1841. Wij waren hier met de Open Monumentendagen, het is inderdaad een indrukwekkend gebouw. En heel bijzonder: in de zomermaanden worden er orgelconcerten gegeven, maar toevallig ook nu. Dat was eventjes genieten. Oók mooi, buiten bij die kerk, het verzetsmonument van Kees Huygen. Als je dichtbij staat zie je dat in de vlammen de silhouetten van een groep mensen zijn uitgesneden.
Deze monumentale kerk ligt vlakbij de Brink, waar je bij mooi weer gezellig wat kunt drinken. Bij regen of kou zijn er 2 “binnenplaatsen”, een traditioneel, bruin café en Herberg De Swaen. Die laatste serveert o.a. een wafel met warme kersensaus…echt een aanrader.


Goddeloz’n Ham kent nog meer kerken. Bovengenoemde is de Hervormde Kerk. Daarnaast is er een Gereformeerde Kerk en de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt. Die laatste heeft een voorganger die ook musicus is en eigen uitvoeringen op You Tube plaatst. Wel bijzonder.
Over hun gebouwen valt niet veel te vertellen.
Dat geldt niet voor het vierde, het zogenaamde witte kerkje van de Evangelische Gemeente Hebron. In 1948 bouwde de Gereformeerde Gemeente in Daarleveen, een nabijgelegen dorp, een nieuwe kerk. Maar de bevolking moest de kosten zelf ophoesten en daarom werd het van hout gemaakt, in een typerende koloniale stijl, uniek in Nederland. Door de leegloop van kerken werd het gebouw in 2001 “weggegeven” aan de Evangelische Gemeenschap Hebron te Den Ham. Dus in Daarleveen afgebroken en in Den Ham weer opgebouwd.
Inmiddels is de bestemming wederom gewijzigd en is het een prachtige trouwlocatie geworden. Binnen hangen antieke kroonluchters, loop je over een rode loper naar binnen en zie je authentieke glas-in-loodramen. Het gebouw heeft naast de trouwzaal nog 2 zalen om te eten en drinken. Buiten is er een mooie tuin, met witte zitjes, omheind door grote beukenbomen plus een boomgaard.
Als ik opnieuw zou trouwen, zou het daar zijn, zo’n romantisch geheel. (Kijk op http://www.witkerkje.nl)

Er valt nog veel meer te vertellen over Den Ham. Op dit moment ben ik bezig met de Beeldenroute en moet ik de Bezinningswandeling nog lopen, net als de Bomenwandeling. Het Rondje Den Ham staat ook nog op de planning.
Dat geldt eveneens voor de ontdekking van een twaalftal monumenten. Waarschijnlijk is het handig om dat per fiets te doen.
Toen we hier eind juni kwamen wonen, waren we verbaasd over het aantal fietsers, je zag ze altijd en overal. Nu we zelf de omgeving een klein beetje kennen, snappen we dat.
Nog genoeg te ontdekken dus, in Goddeloz’n Ham.
